Баланы емшектен дүрыс және зиянсыз шығаруға дайын екенін анықтау, тамақ түрлерін енгізу ережелері, және кең таралған қателіктерден сақ болу.
Қатты тағамдарды енгізуді қашан бастау керек
Балаңызды қатты тағамдармен таныстыруды, кейде қосымша тамақтандыру немесе емшектен кезең-кезеңмен шығаруды шамамен 6 айлық жаста бастау керек. Егер ана сүті жеткіліксіз болса, педиатрдың нұсқауымен, кейде 4 айдан да бастайды.
Бастапқыда жейтін қосымша тағамның көлемі маңызды емес. Жаңа тамаққа үйрету басым мақсаты болып табылады. 6 айлық бала энергия мен қоректік заттардың көп бөлігін емшек сүтінен немесе нәрестеге арналған жасанды сүттен алады.
Бірақ балаңызға әртүрлі қосымша тағамдарды беру оған дұрыс тамақтану дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі. Бірте-бірте жейтін қосымша тағамның көлемін және түрлерін көбейтеді.
Мерзімінен бұрын туылған балаларға қосымша тамақты енгізуді қашан бастауға болатынын дәрігер анықтау қажет. Себебі олардың дамуы әр кезде ерекше болады.
Неліктен қосымша тағамдарды енгізу үшін 6 ай күту керек
Қосымша тағамдарды енгізбес бұрын шамамен 6 ай күткен дұрыс, себебі:
- Емшек сүті немесе жасанды сүт баланың 6 айлық болғанға дейін қажет энергия мен қоректік заттарды қамтамасыз етеді (алайда кейде D дәруменді қосу қажет).
- Егер сіз емшек сүтімен емізетін болсаңыз, шамамен 6 айға дейін тек емшек сүтін беру баланы аурудан қорғайды. Дүниежүзілік балаларды қорғаудың UNICEF қоры бойынша баланы емізу баланы құлақ инфекцияларынан, диареядан, пневмониядан және басқа да нәресте ауруларынан қорғайды.
- 6 айда бала ересек тағамдарды толығымен қорыта алатын деңгейіне жетеді (пюре, жарма, күріш сияқтыларды).
- Бала тағамды аузында айналдырып, оны шайнауды және жұтуды үйренуге уақыт қажет – бұл оның әртүрлі дәм мен консистенцияға (мысалы, езілген, түйіршіктелген және саусақпен ұстайтын тағамдар) тезірек ауыса алатынын қамтамасыз етеді.
Баланың қосымша тағамға дайын екендігінің белгілері
Баланың емшектен шығуға дайын болудың 3 белгісі бар, олар:
- Бала тұрақты отыра алады және басын ұстай алады.
- Көзін, қолдарын және ауызын үйлестіре алады, затқа қарап, өзі алып, аузына сала алады.
- Тамақты жұтуға бейім (кері түкіріп тастамайды).
Сондай-ақ қосымша тағамға дайын сияқты болып көрінетін, жалған белгілер де бар:
- Жұдырықтарын шайнау.
- Түнде аштықтан ояну (әдеттегіден көп).
- Қосымша сүтті сұрай береді.
Мұның бәрі нәрестелер үшін қалыпты мінез-құлық және олардың қосымша тағамды бастауға дайын екендігінің белгісі емес. Қосымша тағамдарды бастау баланың түні бойы оянбай ұйықтау ықтималдығын арттырмайды. Кейде аздап қосымша сүт түнгі жайлы ұйқысына жеткілікті.
Қатты тағамдарды қалай бастау керек
Бастапқыда нәрестеңізге әдеттегі емізудің алдында азғантай ақ қосымша қатты тамақ қажет болады. Аз деп алаңдамаңыз. Ең бастысы, баланы жаңа дәм мен консистенцияға дағдыландыру және қатты тағамдарды ауызында шайнау және оны жұтуды үйрену.
Олар әлі де энергия мен қоректік заттардың көп бөлігін емшек сүтінен немесе нәресте формуласынан алады.
Сонымен қатар балаңызға беруге болмайтын кейбір тағамдар бар. Мысалы, нәресте тағамына немесе оны пісіретін суға қант немесе тұзды (соның ішінде текшелер мен тұздықты) қоспаңыз. Нәрестелерге тұзды тағамдарды жеуге болмайды, өйткені бұл олардың бүйректеріне пайдалы емес, ал қант тістің бұзылуына әкелуі мүмкін.
Балаңызға қосымша қатты тағамдар беруді бастау бойынша кеңестер:
- Қатты тағамдарды жеу – бұл нәрестеңіз үшін мүлдем жаңа дағды. Кейбір нәрестелер басқаларға қарағанда жаңа тағамдар мен текстураларды қабылдауға тезірек үйренеді.
- Талпынуды жалғастырыңыз және нәрестеңізді жігерлендіріңіз және мадақтаңыз. Көп рет ұсынып беріңіз, әсіресе басында.
- Балаңыздың қарқынымен жүріңіз және оның қарны ашқанда немесе тоқ болған кезде көрсетуге мүмкіндік беріңіз. Балаңыз тамақ ішкендігінің белгілерін көрсеткенде тоқтатыңыз. Бұл оның аузын мықтап жабу немесе басын бұру болуы мүмкін.
- Егер сіз қасықты қолдансаңыз, тағамды ұсынбас бұрын балаңыздың аузын ашқанша күтіңіз. Балаңызды тамақтандыруға мәжбүрлемеңіз. Бұл жолы оларды қызықтырмаса, келесі жолы күтіңіз.
- Шыдамдылық танытып, әртүрлі тағамдарды, тіпті балаға ұнамайтын сияқтыларды да ұсына беріңіз. Балаңыздың жаңа тағамдарға, дәмдерге және текстураларға үйренуі үшін 10 немесе одан да көп рет жеп көру қажет болуы мүмкін. Нәрестенің көп жейтін күндері болады, кейде аз жейді, сондай-ақ бәрінен бас тартатын күндер болады. Уайымдамаңыз, бұл қалыпты жағдай.
- Балаңызға тағамды ұстап көруге мүмкіндік беріңіз. Қызығушылық танытқаннан кейін, оларға саусақтарымен тамақ жеуге мүмкіндік беріңіз. Егер сіз қасықты қолдансаңыз, нәресте өзін тамақтандыру үшін оны немесе басқа қасықты ұстағысы келуі мүмкін.
- Тамақтану кезінде көңіл аударатын нәрселерді барынша азайтыңыз және нәрестеңізді теледидардың, телефонның немесе планшеттің алдына отырғызбаңыз.
- Балаға өзіңіз қалай тамақтанатыныңызды көрсетіңіз. Сәбилер ата-анасын және басқа балаларының артынан қайталайды. Мүмкіндігінше отбасының бәрі тамақ ішкен кезінде бірге отырыңыз.
Нәресте тамағының текстурасын біртіндеп күрделендіру
Шамамен 6 айлық жастан бастап қатты тағамдарды енгізуді бастағаннан кейін, нәресте пюреден бастап, біртіндеп кесек тағамдарға және саусақ пішіндес тамаққа дейін жеуді қадам-қадаммен үйрену керек.
Бұл олардың шайнау, қатты тағамды аузына айналдыру және жұту дағдыларын қалыптастыруға уақыт қажет болғанына байланысты.
Кейбір нәрестелер пюре, кесек немесе саусақ тағамдарынан бастағанды ұнатады және тез үйренеді.
Басқа нәрестелерге жаңа текстураларға үйрену үшін сәл ұзағырақ уақыт қажет, сондықтан алдымен қасықта тегіс немесе аралас тағамдарды ұнатуы мүмкін.
Бірақ оларға күрделілеу текстураларды үнемі ұсыныңыз, сонда олар ақырында оған үйренеді.
Санитариялық ережелер және тағам қауіпсіздігі
Балаңызды қатты тағамдармен таныстырған кезде, оларға қауіп төндірмеу үшін мұқият болу керек.
Тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі және гигиенасы бойынша негізгі ережелер:
- Тағамды дайындамас бұрын әрқашан қолыңызды жуыңыз және тамақ тиетін беттерді және ыдыс аяқтарды тазалап алыңыз.
- Ыстық тағамды салқындатып, оны нәрестеге берер алдында әрқашан тексеріңіз. Ол үшін шынтағыңызға тигізіп, сұйық болса құйып, температурасын көріңіз.
- Жемістер мен шикі көкөністерді жуып, қабығын мұқият тазалаңыз.
- Жаңғақтар, шикі сәбіз, алма сияқты қатты тағамдардан аулақ болыңыз. Олар баланың шырышты қабығына әлі қаттылау болуы мүмкін.
- Жемістерден қатты түйіршіктер мен тастарды, ал еттен немесе балықтан сүйектерді алып тастап, жақсылап тексеріңіз.
- Жүзім және шие сияқты кішкентай, дөңгелек тағамдарды кішкене бөліктерге кесіңіз.
- Жұмыртқаларды жақсылап пісіріңіз. Онда болатын сальмонелла бактериялары пісіруден өлу қажет, әйтпесе баланың денсаулығына қауіпті болады.
Бала тұншығып қалатын жағдай туындауы мүмкін. Сондықтан тамақ ішкен кезде әрқашан сәбидің жанында болыңыз.
Кішкентай балаға қатты тамақты үйрету үшін қажет құрал-жабдықтар және ыдыс-аяқтар
- Биік орындық. Балаңыз тік күйде қауіпсіз отыруы керек, сонда жұтуы дұрыс болады. Биік орындықта әрқашан қауіпсіздік белдігін пайдаланыңыз. Ешқашан нәрестелерді биік жерде қараусыз қалдырмаңыз.
- Слюнявчик. Бастапқыда тамақ ішу лас болады.
- Емшектен шығаруға арналған жұмсақ қасықтар. Олар нәрестенің қызыл иегіне ыңғайлы және қауіпсіз.
- Кішкентай пластик ыдыс. Ыдысты орнында ұстау үшін сорғыш негізі бар ол сізге өте көмектеседі.
- Сәбиге арналған кружка. Шамамен 6 айдан бастап тамақпен бірге бір жұтым су ұсыныңыз. Ашық кружка немесе клапаны жоқ еркін ағынды кружканы пайдалану нәрестеңізге жұтуды үйренуге көмектеседі және оның тістеріне жақсырақ.
- Биік орындыққа арналған төсеніш.
- Пластикалық контейнерлер мен мұз текшелері науалар пакеттік пісіруге және кішкене бөліктерді мұздатуға пайдалы.
